برنامه اتحادیه اروپا برای مبارزه با انبوه زباله‌های نساجی

برگزاری شانزدهمین نمایشگاه بین المللی صنعت نساجی در شهر اصفهان بهانه ای دست داد تا روزنامه دنیای اقتصاد در مقاله ای با استناد به گزارش آژانس محیط زیست اروپا (European Environment Agency) موسوم به EEA مطرح کند که منسوجات مصرفی در اروپا در سال ۲۰۲۰، به طور متوسط از دیدگاه چرخه عمر جهانی، در رده چهارم بیشترین تاثیرات زیست محیطی و تغییرات آب و هوایی قرار گرفته اند. از نظر کاربری آب و زمین، سومین عامل تاثیرگذار و از نظر مصرف مواد خام و انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز پنجمین عامل تاثیرگذار بوده اند.

طی یک دهه گذشته، قیمت پوشاک نسبت به تورم کاهش یافته و همین باعث شده است تا هر لباس کمتر از گذشته مورد استفاده قرار بگیرد. به همین دلیل هر ساله حدود ۵.۸ میلیون تن منسوجات در اتحادیه اروپا یا حدود ۱۱ کیلوگرم منسوجات به ازای هر نفر دور ریخته ‌شود که بیشتر آنها از سایت‌های دفن زباله یا مراکز سوزاندن زباله سر در می آورند. ۲۷ عضو کشورهای اتحادیه اروپا قبلاً با ممنوعیت تخریب منسوجات فروخته نشده، موافقت کرده بود. به نظر می رسد این گام دیگری است و این بار این کشورها قصد دارند با مقررات پیشنهادی طراحی زیست محیطی، میزان ضایعات نساجی خود را به حداقل برسانند. کمیسیون اروپا در قالب «برنامه اجرایی اتحادیه اروپا در مورد منسوجات پایدار و مدور»، فعالیت‌های خود را برای منسوجات توصیف می کند. به گفته کمیسیون اروپا، این استراتژی به دنبال ایجاد یک بخش سبزتر و رقابتی تر است که در برابر شوک‌های جهانی، مقاوم تر باشد.

چشم انداز منسوجات در اروپا
بر اساس آنچه تا امروز از جزئیات این طرح مشخص شده باید به مواردی چند اشاره کرد: تمام محصولات نساجی موجود در بازار اتحادیه اروپا، بادوام، قابل تعمیر و قابل بازیافت هستند، و عمدتاً از الیاف بازیافتی عاری از مواد مضر ساخته می شوند و تمام حقوق اجتماعی و محیط زیستی در تولید آنها رعایت می شود. همچنین اتحادیه اروپا خواهان آن است که به اصطلاح فست فشن منسوخ شود و مصرف کنندگان از منسوجات با کیفیت بالا و مقرون به صرفه برای مدت زمان طولانی‌تری بهره مند خواهند شد. همراه با کنار گذاشتن مدهای زودگذر( فست فشن) باید امکانات استفاده مجدد اقتصادی و خدمات تعمیر، به طور گسترده در دسترس همگان باشد. از سویی نساجی یک صنعت رقابتی، انعطاف پذیر و نوآور است؛ پس تولید کنندگان با ایجاد ظرفیت کافی برای بازیافت و کاهش نرخ سوزاندن و دفن ضایعات منسوج، مسئولیت محصولات خود را در امتداد زنجیره ارزشی برعهده می گیرند. البته استراتژی مذکور مجموعه‌ای از اقدامات را برای آینده تعیین می کند که اجرای موارد چند را برعهده کمیسیون اتحادیه اروپا می گذارد! از جمله این موارد می توان به تدوین الزامات طراحی به گونه‌ای که منسوجات تولید شده در این اتحادیه دوام بیشتری داشته باشند، قابل تعمیر و قابل بازیافت باشند و حاوی حداقل محتوای بازیافتی مورد نیاز باشند.

دوم اینکه ارائه اطلاعات کامل تری از محصولات به همراه پاسپورت دیجیتالی آنها الزام خواهد بود.
کاهش تولید و مصرف بیش از حد و جلوگیری از تخریب منسوجات فروخته نشده یا برگشتی نیز جزو سیاست‌های اتحادیه خواهد بود. همچنین مواردی مانند مقابله با انتشار ناخواسته میکروپلاستیک‌ها از منسوجات مصنوعی، مقابله با سبزشویی با هدف توانمند سازی مصرف کنندگان و افزایش آگاهی از مد پایدار و تدوین قوانین مسئولیت گسترده در برابر منسوجات در تمام کشورهای عضو و تشویق تولید کنندگان به طراحی محصولات پایدارتر با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد. اقداماتی دیگری همچون محدود کردن صادرات ضایعات نساجی و ترویج استفاده از منسوجات پایدار در سطح جهانی و تشویق به استفاده از مدل‌های مدور (چرخه ای) کسب و کار از جمله استفاده مجدد و تعمیرات در کنار تشویق شرکت‌ها و کشورهای عضو به حمایت از اهداف استراتژی هم از جمله این سیاست‌ها است.

مسیر سخت دستیابی به اصل چرخه‌ای در منسوجات
لارس فوگ مورتنسن (Lars Fogh Mortensen)، کارشناس اقتصاد چرخه‌ای (مدور)، مصرف و تولید در آژانس محیط ‌زیست اروپا، در این باره می ‌گوید: «گنجاندن منسوجات در این مقررات، اقدامی حیاتی است؛ زیرا تغییر روش طراحی منسوجات برای فعال‌ سازی چرخه منسوجات، از جمله استفاده طولانی ‌تر، استفاده مجدد و بازیافت، بسیار مهم و حیاتی است. حرکت به سمت مدل‌های مدور کسب و کار، برای کاهش اثرات محیطی و تغییرات آب و هوایی منسوجات، بسیار ضروری است. این تغییر باعث صرفه جویی در مواد خام، انرژی و آب، و کاهش استفاده از زمین، انتشار گازهای گلخانه‌ای و زباله می شود. پیاده ‌سازی و گسترش مدل‌های مدور کسب ‌و کار مستلزم نوآوری فنی، اجتماعی و تجاری است و لازمه آن حمایت از سیاست‌ ها، آموزش و تغییر در الگوهای مصرف است.

با این اوصاف، دستیابی به اصل چرخه‌ای در صنعت نساجی کار آسانی نیست. به گفته مورتنسن چالش‌های کلیدی پیشرو شامل موارد زیر است: مقدار منسوجات موجود در بازار در حال افزایش است و از آنجایی که کیفیت آنها روز به روز پایین تر می آید لذا استفاده طولانی تر و مجدد از منسوجات به یک چالش بزرگ تبدیل می شود. منسوجات اغلب دارای الیاف مصنوعی و طبیعی هستند و همین امر بازیافت آنها را سخت تر می کند.

فناوری بازیافت در بیشتر کشورها در مقیاس وسیع در دسترس نیست. با این حال بازیافت منسوجات در حال تبدیل شدن به یک عامل تعیین کننده در بازار است. یکی از آنها یک پلتفرم نوآوری سوئدی برای سورتینگ منسوجات است که Siptex نام دارد. این اولین کارخانه سورتینگ نساجی در مقیاس بزرگ در جهان است.

امید است برگزاری نمایشگاه های کاملا تخصصی زمینه ورود تجهیزات و ماشین آلات بازیافت ضایعات نساجی را در کشورمان توسعه بخشیده و در نتیجه از مصایب زیست محیطی این صنعت بیش از پیش بکاهد. شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت نساجی اصفهان از 14 تیرماه جاری به مدت چهار روز تا تاریخ 17 تیر در محل نمایشگاه‌های بین المللی استان اصفهان برگزار می‌شود و انتظار می‌رود این رویداد تخصصی که همراه با سومین دوره میز نساجی کشور برگزار می شود بتواند زمینه را برای رشد صنعت نساجی و ماشین و آلات و صنایع وابسته به همراه جلب‌توجه تصمیم سازان اقتصادی و فعالان اقتصادی بخش خصوصی همراه داشته باشد.